„Gdy się martwisz, to dźwigasz ciężar trosk jutra przy użyciu siły danej ci na dziś – próbujesz nieść dwa dni na raz. Wkraczasz w 'jutro’, zanim ono jeszcze nadejdzie. Zamartwiając się, nie usuwasz problemów jutra, za to wyczerpujesz całą siłę daną ci na dziś.” – Corrie ten Boom, „Bezpieczna kryjówka”
Lęk – naturalna emocja, która czasem wymyka się spod kontroli
Lęk jest naturalną reakcją organizmu i pełni ważne funkcje adaptacyjne. Pomaga nam reagować na zagrożenia oraz podejmować odpowiednie działania. Problem pojawia się jednak wtedy, gdy lęk występuje zbyt często i w nadmiernym natężeniu – wówczas może znacząco ograniczać codzienne funkcjonowanie.
W dzisiejszym świecie jesteśmy stale narażeni na przebodźcowanie. Informacje płynące z mediów – doniesienia o katastrofach, kryzysach i zagrożeniach – potęgują uczucie niepokoju. Codzienność wymaga od nas nieustannego przystosowywania się do dynamicznych zmian.
Nie bez powodu zaburzenia lękowe są obecnie jednymi z najczęstszych przyczyn wizyt u psychologa.
Zespół lęku uogólnionego – co to takiego?
Zespół lęku uogólnionego (GAD – Generalized Anxiety Disorder) charakteryzuje się przewlekłym, nadmiernym zamartwianiem się wieloma obszarami życia. Lęk w tym zaburzeniu jest „wolnopłynący”, nie zawsze związany z konkretną sytuacją i trudny do opanowania.
Osoby z GAD często snują scenariusze typu „A co jeśli…?”, wyobrażając sobie różne zagrożenia – mimo że większość z nich nigdy się nie wydarzy. Choć każdemu zdarza się czasem martwić, w przypadku lęku uogólnionego zamartwianie się jest wyraźnie nieproporcjonalne do rzeczywistych okoliczności.
Objawy zespołu lęku uogólnionego
Oprócz uporczywego martwienia się, pojawiają się również inne objawy lęku:
- napięcie i drażliwość,
- zmęczenie,
- problemy z koncentracją,
- trudności z zasypianiem i snem,
- zwiększone napięcie mięśniowe,
- trudność z relaksem i odprężeniem się.
Lęk uogólniony może znacząco wpływać na życie zawodowe, społeczne i osobiste, pogarszając jakość życia, dlatego jeśli doświadczasz nadmiernego lęku lub innych niepokojących Cię objawów, warto zgłosić się do psychologa.
Zamartwianie się a iluzja kontroli
Zamartwianie się często daje pozorne poczucie kontroli. Możemy wierzyć, że analizując różne scenariusze, lepiej przygotujemy się na przyszłość. Czasem wydaje się nam, że „dzięki martwieniu się” łatwiej poradzimy sobie z trudnościami.
To tzw. pozytywne przekonania o zamartwianiu się, które podtrzymują błędny schemat.
Najczęstsze obszary zamartwiania się:
- zdrowie,
- praca i szkoła,
- finanse,
- relacje towarzyskie i rodzinne.
Zamartwianiu się często towarzyszy katastrofizacja – skłonność do wyobrażania sobie najgorszych możliwych scenariuszy. Nietolerancja niepewności sprawia, że próbujemy uzyskać złudną pewność, że „wszystko mamy pod kontrolą”.
Jak terapia pomaga w leczeniu lęku uogólnionego?
Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) jest jedną z najskuteczniejszych metod leczenia lęku uogólnionego. Pomaga:
- odróżniać realne problemy od hipotetycznych,
- uczyć się rozwiązywania rzeczywistych trudności w sposób konstruktywny,
- konfrontować katastroficzne myśli i korygować zniekształcenia poznawcze,
- przeformułować przekonania dotyczące zamartwiania się,
- zrozumieć, że kontrola nad zamartwianiem się może je nasilać,
- rozwijać nowe strategie radzenia sobie,
- zwiększać tolerancję na niepewność.
Pytania, które warto sobie zadać:
- Jakimi obszarami życia martwię się najczęściej – zdrowiem, finansami, relacjami, pracą?
- Czy moje zmartwienia dotyczą realnych problemów, które mogę rozwiązać tu i teraz, czy są tylko hipotetyczne?
- Czy wyobrażam sobie najczarniejsze scenariusze?
- Jakie są koszty zamartwiania się – czy czuję napięcie, zmęczenie, rozdrażnienie?
- Czy coś zyskuję dzięki zamartwianiu się – poczucie kontroli, przygotowanie na przyszłość?
- Jakie stosuję strategie radzenia sobie z martwieniem się? Czy działają krótkoterminowo, czy długofalowo?
Bibliografia:
- Clark D.A., Beck A.T. (2012), Zaburzenia lękowe. Podręcznik z ćwiczeniami opartymi na terapii poznawczo-behawioralnej
- Butcher J.N., Hooley J.M., Mineka S. (2017) Psychologa zaburzeń
- Wells A. (2019) Terapia poznawcza zaburzeń lękowych
