Wielu z nas, sięgając po jedzenie, nie kieruje się tylko głodem fizjologicznym, ale także emocjami. Na pewno pamiętasz sytuację, kiedy po ciężkim dniu w pracy zjadłeś/aś kawałek ciasta, żeby poczuć się lepiej albo pod wpływem stresu miałeś/aś ochotę na słodką przekąskę.
Zjawisko to nazywane jest “jedzeniem emocjonalnym” i jest coraz częściej omawiane w kontekście psychodietetyki. W tym artykule przyjrzymy się, jak emocje wpływają na nasze wybory żywieniowe i jak możemy lepiej zarządzać tymi emocjami.
Czym jest jedzenie emocjonalne?
Jedzenie emocjonalne jest reakcją na stres, smutek, złość czy lęk, której celem jest złagodzenie tych emocji lub odwrócenie uwagi od przykrego stanu emocjonalnego. Zamiast jeść, gdy jesteśmy naprawdę głodni, jemy, aby poczuć chwilową ulgę lub poprawić swoje samopoczucie. Już samo myślenie o jedzeniu lub przygotowywanie posiłku może odwrócić uwagę od silnych emocji, które odczuwamy w danej chwili. Takie działanie pozwala regulować emocje, jednak jest to tylko mechanizm obronny, który daje chwilową korzyść w postaci lepszego samopoczucia. Nie zaspokaja prawdziwych potrzeb, a jedynie maskuje je.
Dlaczego sięgamy po jedzenie, gdy jesteśmy smutni lub zestresowani?
Emocje mają ogromny wpływ na nasze zachowanie, w tym na nasze nawyki żywieniowe. kiedy odczuwamy silne emocje, nasze ciało reaguje na nie w określony sposób. W sytuacji stresowej organizm produkuje większe ilości kortyzolu – hormonu stresu. Kortyzol może zwiększać apetyt, zwłaszcza na produkty bogate w cukry i tłuszcze, które chwilowo dają poczucie ulgi i przyjemności. Działa to na zasadzie “nagradzania się” za chwilowy komfort.
Jak rozpoznać, kiedy jedzenie jest odpowiedzią na emocje ?
Zrozumienie, że jedzenie stało się mechanizmem radzenia sobie z emocjami, to pierwszy krok w pracy nad zmianą nawyków. Możemy zwrócić uwagę na kilka charakterystycznych cech jedzenia emocjonalnego:
- Brak głodu fizjologicznego – Jeśli nie czujesz prawdziwego głodu (np. burczenie w brzuchu, uczucie słabości, rozdrażnienia), ale mimo to masz ochotę na jedzenie,może to być sygnał, że chcesz zaspokoić emocjonalną potrzebę, a nie fizyczny głód.
- Niezadowolenie po jedzeniu – Jedzenie emocjonalne często prowadzi do poczucia winy lub niezadowolenia po posiłku.-
- Szukasz pocieszenia w określonym rodzaju jedzenia – Jeśli w chwilach stresu czy smutku regularnie sięgasz po określone jedzenie (np. słodycze, chipsy, fast food) to także może być oznaką, że jedzenie pełni rolę “nagradzania się”
- Jesz posiłek w samotności – Emocjonalne jedzenie bardzo często nie odbywa się w towarzystwie, zazwyczaj jesz taki posiłek będąc sam.
Na szczęście jedzenie emocjonalne nie musi rządzić naszym życiem. Istnieje kilka skutecznych sposobów, by lepiej zarządzać swoimi emocjami i uniknąć sięgania po jedzenie w trudnych momentach:
– Świadomość emocji: Pierwszym krokiem jest rozpoznanie swoich emocji. Zamiast od razu sięgać po jedzenie, spróbuj zastanowić się, co tak naprawdę czujesz i dlaczego możesz tak się czuć. Zastanów się jaka sytuacja wyzwoliła w Tobie silne emocje.
–Zapis zysków i strat: Spróbuj zastanowić się co tak naprawdę da Ci zjedzenie kolejnego ciastka lub innej przekąski, co dzięki temu zyskasz, jak się będziesz czuć po zjedzeniu tego produktu ? Pomyśl także o tym jakie konsekwencje pojawią się po zjedzeniu produktu.
– Znajdź inne formy pracy z emocjami: Zastanów się jakie alternatywne zachowania mogłyby pomóc Ci odnaleźć spokój (może być to np. spacer, rozmowa z bliską osobą)
–Uważne jedzenie: Praktykowanie uważności podczas jedzenia polega na pełnym skupieniu na jedzeniu, smaku, teksturze. Dzięki temu zyskujemy większą kontrolę nad tym, co jemy i zauważamy sygnały sytości, zanim się przejemy.
Podsumowanie
Jedzenie emocjonalne to częsty problem, który może prowadzić do niezdrowych nawyków żywieniowych i wpływać na nasze zdrowie fizyczne i psychiczne. Zrozumienie, dlaczego sięgamy po jedzenie w odpowiedzi na emocje, to klucz do pracy nad zdrowszymi relacjami z jedzeniem. Poprzez większą świadomość emocji, wdrażania technik zarządzania stresem i praktykowanie uważnego jedzenia możemy nauczyć się lepiej radzić z trudnymi emocjami bez uciekania się do jedzenia.
Bibliografia:
1. Brytek-Matera A., Czepczor K. „Jedzenie pod wpływem emocji”, wyd. Difin SA,Warszawa 2017
2. Ogden J.“Psychologia odżywiania się”, wyd. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2011
