Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) jest często postrzegany jako zaburzenie wieku dziecięcego, jednak u wielu osób objawy utrzymują się przez całe życie. Dorosłe osoby, zwłaszcza mężczyźni, którzy nie zostali zdiagnozowani w dzieciństwie, mogą przez lata zmagać się z trudnościami, których źródła nie potrafili zrozumieć. Często przyjmują, że ich problemy wynikają z braku samodyscypliny, lenistwa czy osobistych niedociągnięć, co prowadzi do poczucia winy, wstydu i obniżonego poczucia własnej wartości.
Obraz ADHD w Dzieciństwie – Niezauważone Objawy
Dlaczego niektórych chłopców nigdy nie skierowano na diagnozę ADHD?
Kluczową rolę odgrywał obraz ADHD, który dominował w świadomości społecznej – utożsamiano je głównie z nadmierną ruchliwością i impulsywnością.
Tymczasem wielu chłopców miało objawy bardziej subtelne, takie jak:
• Trudności w skupieniu się na zadaniach wymagających wysiłku poznawczego, np. na lekcjach
• Rozkojarzenie i „bujanie w obłokach”, przez co uważano ich za marzycieli lub leniwych uczniów
• Problemy z organizacją pracy i zapamiętywaniem poleceń
• Częste gubienie rzeczy i zapominanie o obowiązkach
• Nadmierne gadulstwo lub przeszkadzanie innym, co interpretowano jako brak wychowania, a nie objaw ADHD
• Wybuchy złości i frustracji, gdy coś było dla nich zbyt trudne lub nudne
Jeśli nie wykazywali silnej nadruchliwości, ich trudności mogły być interpretowane jako wynik niechęci do nauki, nieodpowiedniego wychowania lub niskiej inteligencji. W efekcie nie otrzymywali pomocy, a ich problemy narastały.
ADHD u Dorosłych – Ukryte Konsekwencje
Mężczyźni z nierozpoznanym ADHD często doświadczają chronicznego poczucia porażki. W dzieciństwie słyszeli, że „mogliby, gdyby tylko się postarali”, co w dorosłości przekłada się na:
• Niską samoocenę i tendencję do surowego oceniania siebie
• Przewlekły stres związany z terminami, obowiązkami i organizacją życia
• Problemy w relacjach interpersonalnych – trudności z aktywnym słuchaniem, impulsywne reakcje, zapominanie o ważnych wydarzeniach
• Trudności w utrzymaniu stabilnego zatrudnienia – przez nudę, prokrastynację i szybkie wypalanie się
• Przeciążenie emocjonalne, lęk i depresję – wynikające z ciągłego poczucia, że „coś jest ze mną nie tak”
Dorosłe życie wymaga dużej samodzielności w zarządzaniu czasem i obowiązkami, co dla osób z nierozpoznanym ADHD może być ogromnym wyzwaniem. Wielu z nich stosuje strategie kompensacyjne, np. nadmierne poleganie na przypomnieniach w telefonie, unikanie trudnych zadań lub wpadanie w pracoholizm, by udowodnić sobie swoją wartość.
Jak Terapia CBT Może Pomóc
Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) jest jedną z najskuteczniejszych metod pracy z osobami dorosłymi z ADHD. Koncentruje się na zmianie nieadaptacyjnych wzorców myślenia i wprowadzaniu skutecznych strategii radzenia sobie. W terapii pracujemy nad:
1. Zrozumieniem ADHD – psychoedukacja pomaga uświadomić sobie, że trudności wynikają z funkcjonowania mózgu, a nie osobistych wad.
2. Rozpoznawaniem i zmianą przekonań – wielu pacjentów żyje z przekonaniem, że są „leniwi” lub „głupi”, co obniża ich motywację do działania.
3. Treningiem organizacji i zarządzania czasem – uczymy strategii planowania, rozbijania zadań na mniejsze etapy oraz stosowania narzędzi wspomagających pamięć.
4. Pracą nad impulsywnością i regulacją emocji – pacjenci uczą się rozpoznawać sygnały ostrzegawcze i stosować techniki samokontroli.
5. Budowaniem poczucia własnej wartości – zamiast skupiać się na porażkach, pacjenci uczą się dostrzegać swoje mocne strony i akceptować swoją neuroatypowość.
CBT daje narzędzia, które pozwalają dorosłym mężczyznom z ADHD lepiej funkcjonować w pracy, relacjach i codziennym życiu. Terapia nie usuwa objawów, ale pozwala zmniejszyć ich wpływ na jakość życia i zbudować zdrowszą samoocenę.
Podsumowanie
Niezdiagnozowane ADHD może mieć daleko idące konsekwencje, wpływając na zdrowie psychiczne, karierę i relacje społeczne dorosłych mężczyzn. Wiele z tych osób przez lata zmagało się z poczuciem winy, wstydu i niezrozumienia własnych trudności. Terapia CBT daje im narzędzia do lepszego zarządzania swoim życiem i radzenia sobie z wyzwaniami w sposób bardziej świadomy i konstruktywny. ADHD nie znika z wiekiem, ale można nauczyć się z nim żyć w sposób, który przestaje być źródłem cierpienia.
Bibliografia
1. Barkley, R. A. (2010). ADHD in Adults: What the Science Says. Guilford Press.
2. Ramsay, J. R., & Rostain, A. L. (2015). Cognitive-Behavioral Therapy for Adult ADHD: An Integrative Psychosocial and Medical Approach. Routledge.
3. Kooij, J. S. (2013). Adult ADHD: Diagnostic Assessment and Treatment. Springer.
4. Tuckman, A. (2019). ADHD in Adults: A Guide for the Newly Diagnosed. New Harbinger Publications.
5. Wilens, T. E., & Spencer, T. J. (2010). Understanding ADHD in Adults and Children. Massachusetts General Hospital.
